سونوگرافی‌ خودسرانه ممنوع

سونوگرافی، روش تشخیصی کم‌خطر و کم‌هزینه‌ای برای بررسی و شناسایی بیماری‌ها و وضعیت سلامت بافت‌های لگن، داخل شکم، سیستم قلب و عروق و بافت‌های داخل مغز نوزادان تلقی می‌شود اما یکی از بیشترین موارد کاربرد به دوران بارداری و با هدف تعیین وضعیت و سلامت جنین مربوط می‌شود.

 

سونوگرافی، روش تشخیصی کم‌خطر و کم‌هزینه‌ای برای بررسی و شناسایی بیماری‌ها و وضعیت سلامت بافت‌های لگن، داخل شکم، سیستم قلب و عروق و بافت‌های داخل مغز نوزادان تلقی می‌شود اما یکی از بیشترین موارد کاربرد به دوران بارداری و با هدف تعیین وضعیت و سلامت جنین مربوط می‌شود.

با وجود این، بسیاری از مادران باردار سالم نه‌تنها از باید‌ها و نبایدهای انجام این روش تشخیصی که ضرورتی ندارد بیش از سه بار در دوران بارداری انجام شود، بی‌اطلاعند، بلکه بدون در نظر گرفتن مضرات آن برای جنین به انجام نوع سه‌‌بعدی و چهاربعدی آن تمایل نشان می‌دهند.

در حالی که متخصصان رادیولوژی، انجام این نوع سونوگرافی‌ها را برای مادران باردار سالم به هیچ وجه توصیه نمی‌کنند.

دکتر آرزین آریان، متخصص رادیولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران می‌گوید: انجام سه نوبت سونوگرافی به مادران باردار سالم توصیه می‌شود؛ اولین سونوگرافی باید بین هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری جهت غربالگری سه ماهه اول بارداری و دومین سونوگرافی در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری جهت غربالگری سه ماهه دوم انجام ‌شود و برای تعیین موقعیت جنین هم یک نوبت سونوگرافی در هفته‌های آخر بارداری توصیه می‌شود.

انجام این سونوگرافی‌ها برای جنین و مادر کاملا بی‌خطر است اما انجام دفعات بیش از آن بجز در موارد خاص و با تشخیص پزشک متخصص، توصیه نمی‌شود.

این متخصص رادیولوژی با تاکید بر این‌که انجام سونوگرافی‌های سه‌بعدی و چهاربعدی که در سال‌های اخیر بسیار رایج شده است، فقط در صورت وجود سوابق بیماری‌های خاص در خانواده توصیه می‌شود، می‌گوید: این سونوگرافی‌ها در نمایش صورت و ناهنجاری‌های اسکلتی، کارآیی زیادی دارند، اما مادران اغلب نمی‌دانند که فرکانس امواج ارسالی از طریق این نوع سونوگرافی‌ها بالاست و انجام آن بجز موارد ضروری می‌تواند برای جنین آزاردهنده باشد البته مضرات قطعی آن همچنان در دست بررسی است و به‌نظر می‌رسد که گرم شدن بیش از حد بدن در حین انجام این سونوگرافی‌ها برای جنین مضر باشد.

این روش همه مشکلات جنین را نشان نمی‌دهد

دکتر آریان با اشاره به این‌که در مواردی که جنین رشد کافی نداشته باشد، انجام سونوگرافی رنگی توصیه می‌شود، می‌گوید: سونوگرافی بارداری تنها قادر است ناهنجاری‌های عمده جنین را که باعث معلولیت یا تغییر شکل بدن می‌شوند، نشان بدهد، اما نمی‌تواند مشکلات بینایی، شنوایی یا پوستی را تشخیص دهد. بر این اساس والدین نباید انتظار داشته باشند که به صرف تایید سلامت جنین از طریق سونوگرافی، جنین از هر نوع بیماری به دور باشد.

بررسی بیماری‌ها در شکم و لگن

دکتر آریان با تاکید بر این‌که سونوگرافی برای بررسی اعضایی مثل کبد، لوزالمعده، طحال و کلیه، کیسه صفرا و مثانه کارآیی دارد و برای بررسی وضعیت بافت‌هایی چون معده و روده به کار نمی‌آید، می‌افزاید: علت برتری سونوگرافی به سایر روش‌های تشخیصی مشابه از آن روست که از طریق عکس‌های ساده رادیوگرافی تنها می‌توان یکسری بافت‌های خاص مثل استخوان‌ها، ریه و شکم را مشاهده کرد؛ سی‌تی‌اسکن هم اشعه خطرناکی دارد و تنها در موارد خاص توصیه می‌شود؛ ام‌آر‌آی هم روشی بی‌خطر و بسیار پر‌هزینه است که تنها قدرت نمایش بافت‌های نرم را دارد و استخوان‌ها را نشان نمی‌دهد.

مشاهده بافت‌های مغزی نوزادان

دکتر آریان اضافه می‌کند: از آنجا که قسمت ملاج نوزادان، نرم و باز است می‌تواند پنجره خوبی برای بررسی بافت‌های داخل مغز از طریق سونوگرافی تلقی شود. همچنین ضایعه‌ای در مفصل لگن برخی از نوزادان وجود دارد که در صورت تشخیص ندادن پس از شش تا هفت سال کودک را لنگ می‌کند؛ در حالی که این ضایعه در دوره نوزادی از طریق سونوگرافی قابل تشخیص و درمان است.

به گفته وی، سونوگرافی در تشخیص ناهنجاری‌های کروموزومی در دوران جنینی بسیار کمک می‌کند. این شیوه تشخیصی با بررسی ضخامت چین پشت گردن تا حدود زیادی در تشخیص زودرس بیماری‌هایی مثل سندرم داون (عقب‌ماندگی ذهنی و جسمی)‌ موثر واقع می‌شود. البته همزمان با این بررسی بهتر است که آزمایش خون مربوط به آن و در موارد خاص، تست آمنیوسنتز (بررسی کروموزوم‌ها از طریق مایع آمنیوتیک رحم برای تشخیص بیماری‌های ژنتیکی)‌ نیز انجام شود.

به گفته این متخصص رادیولوژی گاهی ضروری است که به منظور افزایش حساسیت، نتیجه بررسی‌های دوران جنینی، تست‌های آزمایشگاهی یعنی آزمایش خون، تست آمنیوسنتز یا حتی ام‌آرآی نیز صورت بگیرد.