بهترین موضع در برابر چالش اکراین

بهترین موضع در برابر چالش اکراین

بحران اوکراین را می توان پس از موضوع مذاکرات هسته ای در حال پیشرفت ایران باکشورهای 1+5 مهمترین رویداد بین المللی 1392 برای ایرانیان نام نهاد. این بحران که برخی آنرا تقابل ژئواستراتژیک شرق( روسیه) و غرب( آمریکا ) برای تعیین نقش و وزن منطقه ای و جهانی تفسیر کرده اند پس از پیروزی شرق گرایان طرفدار روسیه در انتخابات ریاست جمهوری اوکراین آغاز و در نهایت با سقوط دولت این کشور و به دنبال آن برگزاری همه پرسی در شبه جریره کریمه و الحاق آن به روسیه به اوج خود رسید.

برخی کشورها در حوزه متحدین غرب از اوکراین و غرب گرایان حمایت و اقدام روسیه را غیرقانونی و محکوم کردند و برخی دیگر از کشورها از جمله چین، هند و کشورهای مشترک المنافع موضعی مبهم و یا همراه با سکوت اتخاذ کردند. در این نوشتار برانیم که موضع ایران به عنوان قدرت منطقه ای، صاحب نفوذ و تاثیر گذار در حوزه قفقاز را از دیدگاه عملگرایانه و واقعگرایانه مورد مداقه قرار دهیم و ببینیم در نهادهای رسمی و غیر رسمی دخیل در امر سیاست خارجی کشور در شرایط حساس کنونی چه موضعی پیرامون این بحران ـ که پیامدهائی برای کشور دارد ـ اتخاذ و چه پیام هایی را به طرف های مقابل منتقل کردند و در نهایت چه نتایجی را می تواند برای ایران داشته باشد.

به دنبال تشدید بحران اوکراین، سخنگوی وزارت امور خارجه، به عنوان متولی اصلی امر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، طی موضع گیری که انجام داد بر حل مسالمت آمیز و بدور از خشونت بحران مذکور تاکید و اشاره داشت که مداخله خارجی اوضاع را در این کشور وخیم تر خواهد کرد. به عبارتی اینگونه می توان برداشت نمود ایران تاکید دارد این موضوع مربوط به دو کشور اوکراین و روسیه است و راه حل بیرونی ندارد و راه حل بایستی روسی – اوکراینی باشد و بین طرفین حل و فصل گردد. وی در اظهارات خود وارد جزئیات موضوع نشد و له یا علیه طرفین موضع گیری نکرد.

از سوی دیگر، مرد اول سیاست خارجی کشور آقای دکتر ظریف نیز در حاشیه اجلاس مونیخ با وزیر امور خارجه اوکراین ملاقات نمود بدون اینکه وارد جزئیات موضوع بحران داخلی اوکراین گردد اوضاع داخلی این کشور را از وزیر خارجه این کشور استمزاج نمود در این ملاقات بر توسعه روابط و همکاری های دو کشور و برگزاری کمیسیون های مشترک اقتصادی تاکید گردید. این ملاقات نشان داد که وزیر خارجه ایران بر بار حقوقی کلمات کاملا آگاه است لذا رویه و موضع وزارت خانه متبوع خود را تکرار کرد و با دقت محورهای گفتگوهای خود را انتخاب نمود تا که مسئولیتی را در این بحران متوجه منافع و امنیت ملی ایران نکند.

اما یکی از مهمترین اقدامات کشور در بحبوحه بحران اوکراین مذاکره تلفنی آقای دکتر روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران با پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه بود. موضوعی که در ابتدا با انتقاد برخی از کارشناسان مسائل سیاست خارجی روبرو گردید ـ نگارنده نیز این گفتگوی تلفنی در شرایط بحران اوکراین را در راستای منافع ملی کشور ارزیابی نمی کرد و آن را ناشی از مشاوره نادرست می پنداشت ـ اما پس از انتشار محتوای مذاکرات تلفنی دو طرف که بر روی روابط دوجانبه سیاسی و اقتصادی، حل و فصل موضوع هسته ای و رسیدن به راه حل جامع در مذاکرات مذکور تاکید شده و بر روی بحران اوکراین تمرکز نشده بود نشان داد این برداشت ها ناصحیح بوده و رئیس جمهور روحانی بر مدار منافع ملی گام بر می دارد و ایشان نیز به عنوان یک حقوقدان از تبعات هر گونه موضوع گیری در شرایط کنونی کشور کاملا آگاه است.
نکته ای که حائز اهمیت است عدم اظهار نظر ارگانهای غیر رسمی در خصوص بحران اوکراین می باشد. معمولا این نهادها در بحران هائی که یک پای غرب و آمریکا در میان باشد اظهاراتی را طرح و غرب را محکوم می کردند.

موضع گیری های سنجیده ایران و مذاکره تلفنی روحانی با پوتین در شرایط حساس بحران پیام های درستی را به روسیه و غرب ( آمریکا) داده است که در ادامه به پاره ای از آنها اشاره می شود؛

1- به روسیه پیام داده است که آنچه برای ایران مهم است منافع و امنیت ملی آن است و عدم اشاره به بحران اوکراین به منزله این بود که ایران نه این مناقشه را محکوم و نه آن را تائید می کند و له یا علیه طرفین وارد دعوا نخواهد شد.

2- به غرب پیام داده است ایران کشوری مستقل است و بر اساس منافع و امنیت ملی خود تصمیم گیری می کند و در این بحران نه در کنار آن است و نه علیه آن.

3- به غرب پیام داده است ایران به حل و فصل اختلاقات تصنعی ایجاد شده با آن می اندیشد و غرب بایستی با روشن شدن اهداف صلح آمیز هسته ای ایران رفع تمامی تحریم های تحمیلی و غیر قانونی را در سر لوحه کار خود قرار دهد و برنامه صلح آمیز هسته ای ایران را از این بحران مجزا کند در غیر این صورت ایران می تواند مسیر توسعه هر چه بیشتر روابط با روسیه و گرایش به این کشور را انتخاب نماید. موضوع انتشار اخبار توافق ایران با روسیه مبنی بر تبادل نفت با کالا در همین راستا قابل تحلیل می باشد.

4- به اوکراین پیام داد برای ایران توسعه روابط سیاسی و اقتصادی با این کشور از اهمیت بسزائی برخوردار است و بدون توجه به اینکه شرق گرایان و یا غرب گرایان در این کشور بر سریر قدرت باشند ایران خواستار گسترش روابط و همکاری ها می باشد.

رویکرد مثبت ایران که می توان از آن به بی طرفی مثبت یاد کرد موجب واکنش سفیر اوکراین در تهران نیز شد به نحوی که وی در مصاحبه ای که انجام داده بود عنوان کرد که احتمالا روسیه از ایران درخواست نموده است در قبال بحرانی اوکراین سکوت اختیار کند و وی به نحوی خواستار حضور فعال و هم موضعی ایران با غرب در بحران مذکور بود.