مولانا جلال الدین محمد بلخی معروف به مولوی یکی از مشهورترین شاعران ایرانی است. نام او محمد و لقبش در دوران حیات خود جلال الدین بوده و لقب «مولوی» در قرنهای بعد (ظاهراً از قرن نهم) برای وی به کار رفته است.
مولانا زاده بلخ خراسان (ایران سابق – افغانستان کنونی) و معروف به مولوی و مولانا و رومی (۱۵ مهر ۵۸۶ بلخ – ۴ دی ۶۵۲هجری شمسی قونیه) از مشهورترین شاعران پارسی گوی است. شهر بَلخ یا شهر باختر از شهرهای مهم خراسان بزرگ ایران بوده که امروزه در فاصله ۲۰ کیلومتری از مزار شریف مرکز ولایت بلخ در کشور افغانستان واقع است.
مولانا همراه پدرش سلطانالعلما که از از بزرگان صوفیه و مردی عارف بود ، وی به قصد حج، به بغداد و سپس مکه و پس از انجام مناسک حج به شام رفت و تا اواخر عمر آنجا بود و علاءالدین کیقباد پیکی فرستاد و او را به قونیه دعوت کرد. مولانا در نوزده سالگی با گوهر خاتون ازدواج کرد. سلطانالعلما در حدود سال ۶۲۸ هجری قمری جان سپرد و در همان قونیه به خاک سپرده شد. در آن هنگام مولانا جلالالدین ۲۴ سال داشت که مریدان از او خواستند که جای پدرش را پر کند به همین خاطر مولانا برای همیشه در قونیه ماند. در زمان تصنیف آثارش همچون مثنوی در قونیه (روم سابق – ترکیه کنونی) میزیست. با آنکه آثار مولوی به عموم جهانیان تعلق دارد، ولی پارسی زبانان بهرهٔ خود را از او بیشتر میدانند، چرا که حدود شصت تا هفتاد هزار بیت او پارسی است و خطبهها و نامهها و تقریرات (تعالیم او به شاگردانش که آن را ثبت کردند و به پارسی غیرادبی و روزانه است) او نیز به پارسی میباشد. و تنها حدود هزار بیت عربی و کمتر از پنجاه بیت به زبانهای یونانی/ترکی(اغلب به طور ملمع در شعر پارسی) شعر دارد. آثار مولانا به علاوه مناطق پارسی زبان، تاثیر فراوانی در هند و پاکستان و ترکیه و آسیایه میانه گذاشته است.
مولانا در حدود سال ۶۴۲ هجری قمری با یک دیدار شیفته شمس تبریزی شد و درس و وعظ را کنار گذاشت و به شعر و ترانه و دف و سماع پرداخت و از آن زمان طبعش در شعر و شاعری شکوفا شد و به سرودن اشعار پر شور عرفانی پرداخت. مولانا به شام و دمشق رفت اما شمس را نیافت و به قونیه بازگشت. مولانا در دوری شمس تبریزی نا آرام شد و روز و شب به سماع پرداخت و حال آشفته اش در شهر بر سر زبانها افتاد. اگر به قونیه سفر کنید کسانی را میبینید که در کنار آرامگاه مولانا به رقص سماع می پردازند.
برخی از آثار تاریخی و باستانی شهر قونیه به شرح زیر میباشند :
موزه مولانا ،تربت و مسجد شمس تبریزی ،موزه اثرهای چینی قاره ای،مسجد شرف الدین، موزه اینچه مناره، مسجد علاءالدین، مسجد عزیزیه، مسجد سلطان سلیم و… / نون آپ